Се врати од станицата дома и се почувствува осамен во својот премногу голем дом. Како никогаш претходно, му се видоа бесмислени долгите темни завеси, правливите полици, собарот што го послужуваше на масата со бели платнени ракавици. Без Ана, сето тоа почнуваше да личи на фарса. А навечер, брачната постела со светлосината сатенска прекривка најпрвин го насмеа, а потоа му предизвика тага. Ана сакаше раскошни, луксузни, старински работи, па кога само би можела, би си нарачала фустан со драперии и со велови и голем шешир со пердуви, како што се носело некогаш.
Таа прва вечер на осаменост, Маурицио си легна рано и спиеше цела ноќ непрекинато, а следното утро го разбуди пискотот на детето кое не сакаше да се мие. Спонтано му дојде да ја побара со поглед белата наметка на Ана, префрлена покрај креветот. Не ја виде и се сети. „Ана е во Сан Ремо“. Си помисли дека сега треба тој да оди и да му подвикне на детето, па убаво да го искара тој наместо Ана, да му каже, на пример, дека сите добри деца се мијат и дека инаку ќе стане како валканото прасе од приказните и да му се закани дека ќе му ја земе назад неговата нова топка. Но сфати дека нема волја за тоа и не се помести. Малку подоцна пискотот запре и тој ги слушна тешките чекори на дадилката, дебелиот глас како шепоти: „Ајде, мило, оди да му кажеш добро утро на татко ти“. Па детето се појави на вратата, со бушавата русокоса глава, со руменото лиценце. „Вили, душо, дојди.“ Му помогна да се качи на креветот, со своите испотени раце ги погали студените рачиња. „Кој се инаетеше тоа пред малку? Немој така, јас не ги сакам лошите деца.“ Потоа, во пижами си играа со топката и навистина уживаа. Утрото беше ведро, сончево и мирно. „А сега оди да се облечеш, мил Вили.“ Остана еден час во бањата, триејќи се со сунѓерот. Потоа побара да му донесат шолја топло какао. Ана секогаш пиеше чај, па и за него нарачуваше чај, бидејќи велеше дека не треба премногу да се оптоваруваат слугите. „Ова не е кафеана.“
Се облече и отиде во работната соба, па се испружи на софата без да ги извади чевлите, извинувајќи ѝ се на Ана во мислите. „Ама што би можел сега да правам? Немам желба да излегувам.“ Ја подаде едната рака до библиотеката, одбра една книга со француска модерна поезија што ѝ се допаѓаше на Ана, прочита една песна и му се здосади. Тој сакаше песни со ритам и со рима, ѝ го кажа тоа еднаш и на Ана, а таа направи некаква гримаса.
Се обидуваше да ја замисли Ана во Сан Ремо, како се шета, со својот широк, бел мантил. Или, пак, си ја замисли навечер, со нејзиниот црн фустан, длабоко деколтиран на грбот. Ана се облекувашпе само во бело или во црно: постојано во бело и во црно, како пијано. „Така е отмено“, велеше. Мразеше сè што не беше отмено. Како одредени пријатели на нејзиниот маж… „Добри луѓе“, велеше. Кога велеше така, добри луѓе, беше јасно дека ги презираше.
Ни тој самиот не беше сигурен дека Ана понекогаш не го презираше, а понекогаш мислата дека воопшто се ожени со неа го исполнуваше со зачуденост. Пред да се сврши со него, таа еден месец се шеткаше наоколу со еден студент, Евреин, еден со кратка црвена брада, кој плукаше кога зборуваше. Згора на сè, зборуваше единаесет јазици, па Ана не се омажи со него само поради тоа што никогаш не би се омажила за некој грд и сиромашен маж. А кога родителите на Ана и таткото на Маурицио го договорија бракот, Ана не се спротивстави, а Маурицио повеќепати се запраша како воопшто се случи тоа. Утрото кога се разбуди во големиот брачен кревет, со прекривката од небесносин сатен, а покрај него Ана, се запраша дали е тоа вистина и како можеше да биде вистина. Тој знаеше дека е многу богат, а и Ана беше многу богата, но Ана не беше вљубена во него, ниту пак тој во Ана. Обајцата ги знаеја овие работи, а сепак не беа несреќни, иако на почетокот имаше по некој помал конфликт, бидејќи Ана сакаше старински мебел, додека на Маурицио му се допаѓаше современиот, или пак поради чајот и какаото и такви слични работи.
Маурицио повеќепати се прашуваше дали Ана го изневерува, а оној ден тоа му се потврди, некако предосети дека отишла во Сан Ремо со некој љубовник и дека нема да се врати назад од ова патување. Си го замислуваше нејзиното писмо: „Маурицио, чувствувам дека не можам повеќе да молчам, нашиот брак беше една грешка… Мораме да се разделиме.“ Го гледаше нејзиниот јасен ракопис, лилавата хартија за писма. Си го замислуваше љубовникот на Ана, висок и слаб, со долга кадрава коса, Французин, или Русин, можеби. Ама не, Ана ќе се врати, бидејќи беше разумна личност. „Пријателе мој, не можеш да ме сфатиш… моето малечко… Ти не знаеш што е мајка.“ Понекогаш ѝ се допаѓаше да зборува како хероина од некој роман: „Секогаш ќе го чувам споменот на тебе, додека сум жива, овие убави денови…“
А потоа се враќаше, се враќаше, со косата осветлена од морската вода и убавата црвена уста на исончаното лице. „Ана, мила Ана!“ Седнуваше пред него, со прекрстени нозе; три хоризонтални брчки на челото. „Маурицио, треба да зборуваме за сериозни работи.“ „Што има?“ Стануваше, ѝ ги ставаше рацете на рамењата, неговите силни раце, пожолтени од тутун. „Дали побара?“ „Јас? Што тоа?“ „Па, работа.“ „А… не, Ана, заборавив.“ И потоа почнуваше да протестира: „Но, ми се чини дека тоа не е итно. Ние имаме многу пари.“ „Сеедно. Недостојно е за тебе ова безделничење. Оваа потрага по задоволства.“ Првиот пат кога Ана побара од него да најде некоја работа, тој почна да се смее, сиот зачуден: „Но каква работа?“ „Оф, Боже Господе… Немаш ли диплома по право?“ „Диплома по право? А, да.“
И за дипломата по право се чудеше, како и за тоа дека се ожени со Ана. Напиша еден сосема краток дипломски труд, сите оценки му беа слаби, некои му беа подарени. Но Ана со задоволство зборуваше за таа негова диплома за време на приемите, вметнувајќи ја во секој дискурс со многу умешност. „Да, Маурицио кога дипломираше… свекор ми приреди еден голем ручек и покани многу пријатели… И јас присуствував. А сè уште не бевме ни свршени.“
Ана ги сакаше сеќавањата. Еден ден му рече на Маурицио: „Кажувај ми за твоето детство.“ А Маурицио ѝ беше многу благодарен за овие зборови, оти и тој ги сакаше сеќавањата. Почна да раскажува на долго и на широко. Неговото детство! Толку живо, толку блиско. Но на Ана ѝ беше здодевно, не ѝ се допаднаа тие сеќавања. Освен тоа, поинаку си го замислуваше Маурицио како дете. Си замислуваше некое немирно, инаетливо, храбро детенце, што се качувало по дрвјата и бегало до дома. Меѓутоа… „Кога бев малечок, постојано имав воспаление на увото и едно шамивче врзано околу ушите. Не сакав да си играм со другите деца… Се плашев од кравите.“ Уште и ова: „Знаеш ли, Ана, дека носев кецелка сè до петнаесет години?“ „Ама што зборуваш! До петнаесет години?“ „Ма да, Ана, една широка сина кецелка, со два големи џеба.“ Ана почна да се смее, но се гледаше дека не ѝ беше мило. Тој детаљ за кецелката не можеше да го прифати. „Ама баш, баш до петнаесет години?“ „Да, да, Ана…“
Потоа, неговите играчки. Колку опширно сакаше тој да зборува за своите играчки. Но Ана не умееше да слуша кога се зборуваше опширно. Тој не ги сакаше механичките игри, туку убавите шарени играчки, големите платнени или кадифени животни, малите театарски марионетки. Наместо книгите од Верн или од Салгари, повеќе ги сакаше илустрираните бајки, милите германски бајки и приказната за Петар Пан. Добро, но сето тоа не ѝ се допаѓаше на Ана. Ана му купуваше на синчето сè некои сериозни игри, комплицирани, додека Маурицио му го полнеше орманот со убави, старински играчки, едноставни а скапоцени, и беше во состојба наеднаш да донесе дома три црвени топчиња, бидејќи и тоа беше една негова стара страст.
Целиот тој ден – тој прв ден по заминувањето на Ана – помина бавно, мирно и празно. Се стемни и за време на вечерата, Маурицио и Вили одиграа многу игри, кажуваа гатанки, цртаа, боеја и го извалкаа со боја тепихот, со тивок прекор од страна на домарот, кој се викаше Џовани. Потоа Маурицио сфати дека беше доцна за Вили, па за да оди во кревет без да плаче му вети дека некоја вечер ќе го води на кино, за што длабоко во срцето побара прошка од Ана. Малечкото му посака добра ноќ, а тој се наведна да го бакне по пегавото носенце и му рече да ја сонува мајка си. Така остана сам на масата и за првпат откри дека има нешто тажно во масата на која штотуку се завршило со јадење, во сиот оној неред од ронки и лушпи, полупразни чаши и стуткани салвети. Одлучи да излезе.
Се најде на улица со раскопчан мантил, а по лицето му помина свежо ветре и благо задоволство од себеси. „Каде да одам? На кино?“ Тргна да чекори по мостот; под кој течеше реката, темна, мрачна, со црвени светла по рабовите. „Каде да одам?“ Застана, потпирајќи се на оградата. „Ана… сега сигурно танцува, а потоа ќе пие шампањско, а потоа… со нејзиниот љубовник… Господи Боже, зошто не сум љубоморен на Ана?“ Погледна во небото, мала месечина и ретки облаци, извалкани од чад. Никогаш не веруваше во Бога. „Боже Мој, ако постоиш, направи да бидам љубоморен на Ана… направи барем за миг да бидам ужасно љубоморен на Ана…“ Се обиде да се сети на неа, свежите усни, малите гради, рацете нежни за милување. „Ана, Ана!“ Ништо. Ништо не се помести во него, ниту еден трепет не го потресе. На небото, малата месечина беше покриена од еден облак, речиси пакосно. Се почувствува уморен, недоверлив и сам. Се сети на еден израз на Ана, еден ден, кога малку на шега, малку сериозно, се расправаа: „Вода имаш, а не крв, во твоите вени“. Се разбира, вода наместо крв; свежа, чиста вода. Му се чинеше дека никогаш не страдал, за ништо и за никого. Не се сеќаваше некогаш да бил вљубен. Не се сеќаваше некогаш да посакувал, лудо, некоја жена. Не се сеќаваше на други соништа освен на своите глупави фантазии од детството, помешани со некои апсурдни бајки и стари легенди. И наеднаш му се причини дека сфати кој беше вистински. „Боже Мој, зошто не сакаше и јас да бидам маж, маж како сите други? Зошто не ми даваш сила да си го заштитам детето, да ја одбранам Ана?“ Му се обраќаше вака на Господ, поради потребата некому да се налути. „Јас сум дете и ништо друго, дете, како моето дете“. Сфати дека се наоѓаше во еден од оние мигови на искреност, толку ретки во неговиот живот. „Ниту Вили не го сакам вистински. Се забавувам со него и со неговите играчки. Кога утре би станале сиромашни, не би имал сили да почнам да заработувам за него. Тогаш кому сум му потребен јас, кој би страдал, ако… ако ме снема…“ Луѓето идат и одат покрај него, но тој веќе знае само за себеси и за реката. „Кога би се фрлил… Ана би добила телеграма: ‘Се случи несреќа тргнете веднаш’. Колку би се уплашила! Би помислила на Вили. А потоа, во весниците: ‘Го оттргна прераната смрт, тажната вест ја објавуваат…’ Но не би се фрлил во реката, толку темна и валкана; сето ѓубре од градот. Ана вели дека сум гадлив.“ „Не можам да работам како адвокат, Ана, ми се гади од сиромашните.“ „Ама не треба белки да ги облекуваш нивните алишта, по ѓаволите! Тоа се твои клиенти… Зборувај со нив за процесот.“ „Знам, Ана, но од мирисот на лук и на кромид ми се гади“. Понекогаш претеруваше, за да се инаети со Ана.
Полека, полека се одвои од оградата. Повторно почна да оди. Пак се појави месечината: срцето му го преплави една јасна, студена светлина. Полека, полека, почувствува дека се враќа на себеси. „А зошто вечерва не би отишол… Онаа убава русокоса девојка… Мими, Лили, или нешто слично“. Одеше побрзо, право напред. И се почувствува горд на онаа почетна мисла за самоубиство, малку пред тоа, на мостот. „Чичи, Лили, или како се викаше, добога? Убава русокоса девојка, со врат целиот во јамички, како на Вили“. Којзнае каков ќе биде Вили кога ќе порасне? Како него или како Ана? Ана била предвреме пораснато девојче, озборувачка, која рано влегла во општеството, каде што научила да кокетира, но со стил и со отменост, како што ги правеше сите работи. Уште од мала многу патувала и умееше да се однесува со луѓето. Тој не умееше. Тој на петнаесет години беше едно слабичко момченце, со широка сина престилка и не ги посакуваше жените… Навлезе во едно темно сокаче, осветлено со газиена ламба. „Е па, сега сме на исто, Ана. Ти во Сан Ремо со твојот љубовник, а јас тука со мојата девојка, убавата Тити, или Чичи, или како и да се викаше. Еве ме, стасав.“
Искачува неколку скалила, поѕвонува без нетрпение на ѕвончето, ги собува внимателно чевлите на сламната простирка, а кога доаѓаат да му отворат влегува, без да брза, длабоко во срцето барајќи прошка од Ана.
Превод: проф. Анастасија Ѓурчинова
Во книгата „Пет куси романи и неколку раскази“ се собрани кратките прозни форми на Наталија Гинзбург чии дела се маркантен дел од современата италијанска книжевност на XX век.
Оваа книга неодамна ја издаде издавачката куќа АРТКОНЕКТ како дел од проектот „Пораки на надеж: инспиративна европска литература“ што АРТКОНЕКТ го реализира со поддршка на програмата „Креативна Европа“ на ЕУ.
Преводот на македонски го изработи професорката Анастасија Ѓурчинова, која за својот импозантен преведувачи опус двапати ја добила наградата „Златно перо“, а во во 2015 година Министерството за култура на Република Италија ѝ ја додели Националната награда за преведувачки опус и афирмација на италијанската литература во странство.
