„Ќе бидат ли посреќни во новиот живот? Ќе биде ли таа поразлична со другиот, и тој поразличен со другата?“ — ме прашува мојата колешка и пријателка В. по изгледаното филмско остварување на Звјагинцев, додека се возиме во автомобилот, а околу нас молскавично се менуваат сцените на Скопје.
Петтиот филм на Андреј Звјагинцев „Нељубов“ (награден со наградата од жирито на Канскиот филмски фестивал и номиниран за Оскар за најдобар странски филм) започнува со застрашувачки поглед во внатрешноста на еден семеен дом, во којшто семејството повеќе го нема. Жења (Марјана Спивак) и Борис (Алексеј Розин) се наоѓаат среде бурен развод, додека нежната детска природа на нивниот 12-годишен син Аљоша (Матвеј Новиков), полека се распаѓа под притисокот на нивните жестоки расправии. Тие воопшто не кријат дека Аљоша е производ на брак без љубов, на избрзана одлука и младешки занес, дека е непоправлива грешка. Жења е во страсна врска со повозрасен богат маж, а Борис веќе очекува дете со новата девојка. Двајцата очајно се обидуваат да го продадат заедничкиот стан и што побрзо да се разделат, а Борис од друга страна, мора да крие дека се разведува, бидејќи неговиот шеф е бескрупулозен религиозен фанатик којшто им врачува откази на разведените. Безгласниот вресок на Аљоша после една ужасна кавга на неговите родители, се чини дека успева прецизно да ја исцрта фарсата на модерното руско општество, растргнато меѓу западниот стил на живот и традиционалните православни вредности. После тој вресок, Аљоша едноставно исчезнува и во таа точка од филмот започнува неговото најсилно присуство.
Звјагинцев мајсторски го нијансира сивилото на филмското дејство. Бавната камера која разоткрива сè, но постојано прикажува самотија, отупеност и бесчувствителност, на генијален начин ни раскажува користејќи реплики кои ги нема во самото сценарио. Со потрагата по исчезнатото дете, Звјагинцев ги лоцира и болните точки на нефункционалните полициски органи, затрупани во бирократски процедури. Мрачните слики од напуштената зграда во која пребарува огранизираната волонтерска група успешно се вклопуваат во севкупната естетика на филмот, како метафора за испразнетата и измачена детска душа.
Залудните повици по Аљоша се речиси прогонувачки, и долго остануваат како своевидно звучно наследство од оваа приказна која заплашува со својот немилосрден тон. Наместо да ги зближи исчезнувањето на заедничкиот син, се чини дека Жења и Борис никогаш не биле подалечни. Понатаму, на гледачот му провејува неблагодарното чувство дека исчезнувањето на детето донесува некој болен спокој и олеснување во нивните животи. Сцените од мртовечницата, непрепознавањето на трупот, средбата на Жења и мајка ѝ, сексуалниот набој со повозрасниот љубовник, се мајсторски приказ на отуѓеноста што навлегла во интимниот простор на луѓето, и почесто претставува правило, отколку исклучок. Амбиентот на целиот филм се потчинува на страшниот факт дека исчезнатиот Аљоша никогаш нема да биде пронајден. Животот продолжува со истиот ритам, исто како тој да не постоел.
„Нељубов“ во суштина претставува анализа на едно длабоко страдање. Во никој случај не можеме да зборуваме за воодушевување од филмскиот наратив, бидејќи тој е морничав и длабоко нехуман. Во поширок контекст, „Нељубов“ ја прикажува Москва како град oд којшто љубовта одамна заминала, оставајќи зад себе пространи паркови и безлични бетонски згради исполнети со празни луѓе. Последната сцена во која мајката Жења вежба трчање на подвижна лента облечена во тренерка со натпис „Русија“, немо раскажува за немирот што останува над сите слоеви привидна совршеност и за земјата Русија која трча за да не стигне никаде.
„Не знам дали ќе бидат посреќни во новиот живот. Не знам ни дали ќе бидат поразлични со другите партнери. Но, позаробени од претходно, сигурно ќе бидат.“ — ѝ одговарам на В., која неодамна посвои едногодишно девојче и реши да го одгледува како самохрана мајка. Во себе помислувам дека можеби штотуку сме поминале покрај некоја слична невидлива приказна како онаа од „Нељубов“, само сместена во реалноста на еден друг бетонски град.
Јосип Коцев
