И да врне, и да вее
и бура да коси,
тоа за мене ништо не е,
поштар пошта носи.
Кога бев дете, стиховите од славната песничка никогаш не ги доведував во прашање. Поштар пошта носи – тоа беше аксиома, чиста вистина, нешто што се подразбира само по себе. Зошто да го ставаме под сомнеж? Треба да бидеме чесни и да признаеме: во четирите стихови никаде не се споменуваат рокови на испорака. Поштар пошта носи. Ама кога? Одвреме-навреме? Еднаш месечно? Кога ќе му се погоди денот? Да не е без ич?
Годините кога славната песничка ми одѕвонуваше во главата, не верував дека поштата некогаш ќе биде извор на возбуда во мојот живот. Колку само се лажев! Услугите на Македонски пошти ми донесоа многубројни мигови на неизвесност, разочараност и радост, вистински емотивен ролеркостер! Очекуваш некаква пратка, писмо, честитка, што и да е, а од него ни трага ни глас. Наслушнуваш чекори во влезот, кога ѕвончето ѕвони (не мора да е двапати) се прашуваш дали е поштарот, го проверуваш поштенското сандаче почесто отколку што би имало смисла… По извесно време, помирен си со судбината: новогодишната честитка нема да пристигне, писмото од роднините во странство уште помалку. (Само сметките пристигнуваат редовно.) Запаѓаш во апатија, си ја повторуваш шегата дека не надежта, туку прв умира оној што се надева дека ќе му стигне нешто по пошта, кога одеднаш – БАМ! Писмото е тука! Среќна Нова година, Иван! На радоста ѝ нема крај. Брзо го забораваш датумот на печатот што открива кога е испратено писмото и се трудиш да не помислиш кој датум е денес.
Неочекувани и непредвидливи се позитивните ефекти од нефункционалната (или ајде, едвај функционалната) пошта. Не мислев дека таа ќе придонесе и за моето колекционерство на книги, но и тоа се случи. Еден пријател од соседна земја секогаш ми ги испраќа своите нови поетски збирки, кои обично пристигнуваат најдоцна за еден месец. Последната ја немаше два месеца. Откако се откажав од секаква надеж дека ќе ја добијам книгата, пријателот ми ја испрати по алтернативна пошта – преку човек што патува наваму-натаму. Навистина ѝ се радував на стихозбирката. А неколку денови откако ја прочитав, му се израдував и на вториот примерок – оној што прв беше испратен по пошта. Сега имам две. Кој е како мене?
Не претпоставував ни дека поштата ќе стане егзотичен објект за мене, ама бидна и тоа. Менаџментот оценил дека токму поштата во населбата во која живеам треба да биде опфатена со мерките за штедење струја во текот на постудените месеци, па не работеше во периодот ноември-март. Така, секоја потреба да испратам некому пратка подразбираше и задолжителна подолга прошетка до некоја друга пошта што работи, што никако не е лошо.
За катастрофалната состојба на Македонски пошти се напишаа цели фермани со оправдани критики и поплаки. Зградата на Главната пошта, архитектонското ремек-дело на Јанко Константинов, со години e оставено на милост и немилост по спектакуларниот и скандалозен пожар, па стои како некаков симбол на ужасот што го снајде несреќниот македонски поштенски сервис. Затоа, не ми е сосема јасно зошто со група пријателки и пријатели решивме да се навратиме на стариот добар „хардвер“, ритуалното испраќање картички, писма, честитки и разгледници, токму во периодот кога македонската пошта ги доживува најлошите моменти во историјата на своето постоење. Ако ништо друго, интересно беше да се експериментира.
Минатото лето испратив осум разгледници од Струга до Скопје. Пристигнаа три. Картичката од Автокоманда до Центар патуваше еден месец. Онаа од Центар до Железара воопшто не пристигна… Преку нешто помодерните комуникациски канали меѓусебно си најавувавме кога некој некому испратил писмо, но возбудата и изненадувањето со тоа не се губеа. Со поштата никогаш не си на чисто, па пристигнувањето на писмото беше радост, кога и да се случеше. Ако се случеше.
Се враќам накај дома, влегувам во дворот и оддалеку го здогледувам поштарот на електричен тротинет. Застанува од куќа до куќа и испорачува писма. Јас го очекувам писмото најавено пред речиси еден месец. Немам што да правам во дворот, па земам метла и се преправам дека метам. Не сакам да му откријам на поштарот дека толку ми значи една несериозна пратка. Некако непријатно ми е да ги откријам пеперутките во стомакот, божем се слабост што може да биде фатална. Кога поштарот го остава писмото, го пречекувам со епска незаинтересираност, која изгледа како да е вежбана со месеци. Во себе му се заблагодарувам и ја фрлам метлата во ќош.
Во меѓувреме, додека се прашувам дали во моментов кон мене патува некоја мистериозна пратка и дали ќе пристигне некое од писмата што веќе сум ги отпишал, се нурнувам во архивата на стари видеа. Поточно, погледнувам телевизиска емисија на РТВ Скопје од 1977 година. Се разбира, емисијата е посветена на поштата.
„Дали си се замислил некогаш, драги пријателе, што ќе стане ако за момент престанат да работат поштата, телеграфот и телефонот? Да, ниедно писмо не ќе може да стигне на напишаната адреса (…) Страшно би било, нели?“ – предупредува нараторот на емисијата, не насетувајќи дека луѓето во Македонија во 2023 година воопшто не мораат да ја замислат ситуацијата во која не стигнуваат писма. А дека е страшно – страшно е.
Понатаму, претставувајќи ги накратко историските етапи и начини на пренесување пораки, говорејќи за едни дамнешни времиња, нараторот ќе рече: „Ползувањето на гулабите писмоносци е чекор напред…“
Ми преостанува да се понадевам дека оваа негова реченица нема да стане актуелна и важечка за денешницата.
П.С. Сè до неодамна, не бев свесен дека причина за с’клет, освен нефункционалната пошта, може да биде и онаа што функционира совршено. Се наоѓам во Љубљана, а веднаш до хостелот во кој треба да преноќам, ме пречекува упадлив знак што го доживувам како провокација: ПОШТА 24/7! Навикнат на третманот од Македонски пошти, услугата што ми се нуди ја доживувам како тешка декаденција. Додека ги облекувам пижамите во мојата соба, се обидувам да го игнорирам непристојниот поштенски предлог и го потиснувам поривот да напишам некому писмо во три наутро. Но, додека се превртувам во постелата, ме јаде црвот и ме мами шансата да пратам писмо во ниедно време. Немам доволно силна волја да го направам тоа, а не можам ни да заспијам. Ноќта ја поминувам со несоница и некаде на изгрејсонце воздивнувам: Македонски пошти, сè ви е простено!
Иван Шопов
*Сликите се генерирани со Playground AI
