Како пионер на иранскиот нов бран, поетските истражувања на Кјаростами за фундаменталната природа на нашето постоење преку филмскиот медиум ги променија животите на генерации млади уметници што бараа инспирација во неговите дела. Иако тој има добиено неколку престижни признанија вклучувајќи ја и Златната палма, најголемото достигнување на Кјаростами е несомнено неговиот прекрасен опус на повеќе ремек-дела.
Кјаростами еднаш рекол: „Секој филм има своја лична карта или извод од матична книга на родените. Филмот е за човечки суштества, за човештвото. Сите различни народи во светот, и покрај нивните разлики во изгледот, религијата, јазикот и начинот на живот, сè уште имаат една заедничка работа, а тоа е она што е внатре во сите нас. Ако направиме рендгенска снимка од внатрешноста на различни човечки суштества, од тие снимки нема да можеме да одредиме кој е јазикот, потеклото или расата на личноста.
Во едно интересно интервју, прашан за поезијата во неговото дело и нејзиното влијание врз неговиот филмски опус, Кјаростами изјави:
„Чувствувам дека кинематографијата што ќе трае подолго е токму поетската кинематографија, а не онаа што раскажува приказни. Во мојата библиотека дома, книгите со романи и со раскази изгледаат сосема ново затоа што само еднаш сум ги прочитал и сум ги оставил настрана; но моите поетски книги се распаѓаат на секој агол, затоа што ги читав одново и одново и одново! Поезијата секогаш бега од тебе – многу е тешко да ја сфатиш, и секогаш кога ќе ја прочиташ, во зависност од условите во кои се наоѓаш, ќе имаш различно сфаќање за неа“.
Патот кон врвот го започнува со „Патникот“ во 1974 година, што ќе се вброи во неговите најдобри дела дури и по завршувањето на неговата кариера. Филмот прикажува меланхолична приказна за полнолетството на младо момче, кое се справува со домашните проблеми барајќи бегство во фудбалот. Приближно во тоа време, Кјаростами продолжил да продуцира кратки филмови како „И јас можам“ и „Боите“ пред да го создаде ремек-делото „Извештај“ од 1977 година, кое отвори релевантни прашања за корупцијата и за личните проблеми следејќи го френетичниот живот на еден даночник. Овие рани уметнички дела сведочат дека тогаш надежниот млад режисер, подоцна ќе достигне невидени височини.
„Извештај“ (1977)
Осумдесеттите и деведесеттите се несомнено најзабележителниот период од режисерската кариера на Кјаростами. Трилогијата Кокер, составена од „Каде е домот на пријателот?“ (1987), „Животот и ништо повеќе…“ (1992) и „Низ маслиновите дрвја“ (1994), останува дело што изобилува со неверојатни уметнички достигнувања. Во подоцнежните делови од трилогијата, по разорниот земјотрес во 1990 година, Кјаростами ги замаглува разликите помеѓу фикцијата и реалноста.
Кога се разгледува филмографијата на Кјаростами како целина, 90-тите биле извонредно важни за него. Започнувајќи со „Одблиску“ во 1990 година, иранскиот мајстор се здобил со меѓународно признание, како и со многу пофалби од други пионери како Жан-Лук Годар, Мартин Скорсезе и Вернер Херцог, меѓу другите. Овој филм е најпознатото и највлијателно дело на Кјаростами, кое направи револуција во светот на документарната фикција. Постојано тестирајќи ги бариерите на фикцијата и на реалноста, филмот ги пресоздава вистинските настани за неговото основно испитување на опсесивната кинефилија.
„Одблиску“ (1990)
Друг фасцинантен филм од тоа време е „Вкусот на цреша“, кој иако ја освои престижната Златна палма во Кан, беше мета на сериозна критика од познатиот Роџер Еберт. Времето докажа дека Еберт погрешил, бидејќи едноставната приказна на Кјаростами за човек што ја бара смртта, сè уште одекнува кај поновата публика.
„Ветерот ќе нè носи“ (1999) заокружува една деценија со исклучително важни настани за Кјаростами во која тој успеа да го зацврсти својот статус како еден од најголемите живи филмаџии. Една година подоцна, тој ја доби наградата „Акира Куросава“ за животни достигнувања во светот на кинематографијата. „Зборовите не можат да ги опишат моите чувства за неговите филмови“, ќе рече еднаш Куросава. „Кога Сатјаџит Реј почина, бев многу депримиран. Но, откако ги видов филмовите на Кјаростами, му благодарам на Бога што ни ја даде вистинската личност да го заземе неговото место“. До самиот крај, делото на Кјаростами ја задржа својата поетска моќ, а доказ за тоа е „Заверена копија“ (2010) – сложена медитација за природата на љубовта, со Жилиет Бинош и Вилијам Шимел во главните улоги.
Во 2016 година, Кјаростами почина од рак на гастроинтестиналниот тракт и го остави светот во шок и тага. Неговата смрт всушност беше заминување на еден голем меѓународен симбол на надежта во светлата иднина на кинематографијата.
Драган А.
